Виктор Константинович Булавский 1918 жылдың 22 қаңтарында Алексеевка селосында (қазіргі Ақмола облысының Ақкөл қ.) жұмысшы отбасында туған.

Орта мектепті Петропавловск қаласында аяқтаған. Окончил (1936 – 1939 жылдары) Коломенск әскери артиллериялық училищесін бітірді. Участник 1939 – 1940 жылдардағы кеңес - фин соғысының қатысушысы. Карель аралында ауыр соғыс болды. Бұл жерде, Ленинградтан 30 шақырым қашықтықта, ұзақмерзімді күшейтілген бекініс жүйесі салынды, оны Маннергейм сызығы деп атап кетті. Оның басты белдеуі Карель аралын Фин шығанағынан Ладога көліне дейін басып өткен. Бұл белдеуде екі мыңнан астам ұзақмерзімді әскери қондырғылары салынды, танкке қарсы күрделі тосқауылдар, сым тосқауылдары, мина алаңдард құрылды. 1939 жылғы 26 желтоқсанда біздің танктер мен жаяу әскерлеріміз Суммаярви көлінің маңында Финдердің мықты қорғаныстарына шабуыл жасады. Кенеттен, мұқият жасырылған доттан қарсылас күшейтілген артиллерия мен пулемет атқылауын бастады. Біздің сарбаздарымыз тоқтауға мәжбүр болды. Шабуыл сәтсіз болуы мүмкін еді. Шабуылдың күрделі сәтінде 7-ші армияның 402-ші артиллериялық полкі батареясының командирі, комсомол, лейтенант Виктор Булавский батылдық пен табандылық көрсетті. Төніп тұрған қауіпке қарамастан, жаудың оғының астында, алдыңғы шепке жылжып, қарсыластың дотын байқады. Бұл дот темір бетон жасалған болды, оның гарнизоны пулемет және артиллериямен жабдықталған бір рота солдаттан тұрды. Оны тек дәл, әдіснамалық оқтың атқылауымен ғана басу мүмкін еді. Лейтенант Булавский өз бастамасымен осы жауынгерлік міндетті шешуге ерік білдірді. Радистпен алдыңғы шепке өтіп, батарея командирі тез доттың бағдарын анықтап, мақсатқа дәл оқ жаудырды. Ауыр снарядтардың жарылысы ұзақмерзімді темір бетоннан жасалған корпусты қирата бастады. Бірнеше сағат бойы лейтенант, қар үстінде жатып, шайқас жүргізді. Доттан оқ ату тоқтатылған кезде, біздің атқыш бөлімшелері қайтадан шабуылға көтеріліп, алға қарай бет алды. Осы сәтте байқау нүктесіне жақын жерде жаудың снаряды жарылды. Лейтенант Виктор Булавский қаза тапты.

1940 жылғы 15 қаңтардағы КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының бұйрығымен фин ақгвардияшыларына қарсы күрес кезінде майданда жауынгерлік тапсырмаларды үлгілі орындағаны және батылдық пен батырлық танытқаны үшін лейтенант Виктор Булавскийге қаза болғаннан кейін Кеңес Одағының Батыры атағы берілді.

.В.К.Булавский Сестрорецк әскери зиратында жерленген. Оның жерлеуі, аймақтық деңгейдегі мәдени-тарихи мұраның ескерткіші болып табылатын, әскери ескерткіштердің құрамының алғашқысы болды. В.К. Булавскийдің есімі ВЛКСМ ОК Даңқ кітабына, Коломенск артиллериялық училищесі І батареясының тізiміне мәңгiлiк енгiзiлген, Булавскийдің есімі өзі қаза тапқан биіктікке, Петропавл мен Санкт-Петербург қалаларындағы бір көшеге беріліп, Петропавловск қаласындағы оның оқыған мектебінде ескерткіш тақта ілулі тұр. Көкшетау қаласында оның аты Даңқ обелискінде мәңгілікке тіркелген, сондай-ақ Батырдың есімі Ақкөл қаласындағы мәңгілік алау жанындағы мәрмәр тақтасында ойылып жазылған, оның құрметіне көше аталған.

 

Кеңес Одағының Батыры В. К. Булавскийге арналған мәрмәр тақта

 

---

Петр Михайлович Исаков 1923 жылы 13 маусымда Алексеевка ауылында (1997 жылдан бастап Ақкөл қаласы) жұмысшы отбасында дүниеге келген. Орта білім алды. 1942 жылдың қыркүйегінде П.М. Исаков жұмысшы мен шаруаның Қызыл Армиясында қызмет етуге шақырылды. Бастапқыда Сталинград қаласының шабуылдаушысы және пулеметші болған шайқаста әрекет етіп, екі рет жараланған. Сол жерде біздің әскерлерді қарсы тұруға көшіру кезінде ол өзінің күш-қуатын және жеке өмірін сақтап қалмады, әрдайым дамыған және батылдықтың үлгісімен жүрді, сондай-ақ қорқыныш ерлікпен күресу үшін жауынгерлер мен командирлерді таң қалдырды. Сталинградтан Вистулаға дейін ауыр соғыс жолынан өтті, П.М. Исаков шайқаста өзін қатайтты және практикалық жауынгерлік тәжірибе жинады. 1943 жылы Исаков кіші лейтенанттардың курсын бітірді. 1945 жылғы қаңтарда комсомолдық күзет аға лейтенанты Петр Исаков 1-белорус фронтының 8-гвардиялық армиясының 47-ші гвардиялық атқыштар дивизиясының 142-ші гвардиялық рифт полкінің командасын шебер қолға алды. 1944 жылғы 28 қазандағы «Қызыл жұлдыз» орденімен марапатталған.

КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1945 жылғы 24 наурыздағы жарлығымен қорғаушы лейтенант Петр Исаков өзінің жеке ерлігі мен ерлігі үшін Кеңес Одағының Батыры атағын алды. Сондай-ақ, ол Ленин және Қызыл Жұлдыз орденімен марапатталды.

Петр Михайлович Исаковтың құрметіне Ақкөлде №1 мектеп пен №1 мектеп аталды, оқыған мектептің қабырғасында баспалдақ пен мемориалдық тақта бар.

Қаланың орталық алаңында оның есімі мәңгілік оттың жанында мәрмәр тақтасында жазылған.

1991 жылы 21 мамырда батыры өмір сүрген үйде (Нұрмағамбетов көшесінің басында) мемориалдық тақта ашылды. Бүгінгі күні бұл үй сақталмады.

Көкшетау қаласында Даңқ обелискінде оның есімі мәңгілікке бейнеленген.

Кеңес Одағының Батыры П.М. Исақовка арналған мәрмәр тақта

 

---

Гавриил Федотович Кирдищев 1919 жылы 20 наурызда Сталин ауданы (қазіргі Ақмола облысы Ақкөл ауданы) Приозерное селосында (2007 жылдан бастап Жалғызқарағай ауылы) дүниеге келген. Жетіжылдық мектепті, содан кейін Қазақ КСР Солтүстік Қазақстан облысы Петропавл қаласындағы теміржол ФЗУ бітірді. Петропавл стансасының паровоз депосында слесарь болып жұмыс істеді.
Әскер қатарына 1938 жылы Қазақ КСР Солтүстік Қазақстан облысы Петропавл ҚӘК шақырылып, КСРО Ішкі Істер Халық Комиссариатының Шекара әскерлеріне жолдама менжі беріледі. Әскери қызметті Армения мен Камчаткада шекара заставаларында өтеді. 1941 жылдың маусым айының соңынан – өнеркәсіптік аса маңызды кәсіпорындарын күзету бойынша КСРО ІІХК әскерлерінің 205-ші атқыштар полкінің 1-ші атқыштар батальонының 3-ші атқыштар ротасының әскери қызметшісі (Горький әскери гарнизоны)– ә/б, ол 1942 жылдың 31 қаңтарынан бастап өнеркәсіптік аса маңызды кәсіпорындарын қорғау бойынша КСРО ІІХК әскерлерінің жаңа құрылған 17-ші атқыштар дивизиясының құрамында болған. 1942 жылы ІІХК әскерлерінің Саратов әскери училищесінің қысқа мерзімді офицерлік курсын (кіші лейтенанттар курсын) бітірді. 1944 жылдан бастап-белсенді армия қатарында.1944 жылдың басында 3-ші Белорус майданының 13-ші шекара полкінің 8-ші заставасы бастығының орынбасары, содан кейін оның бастығы болып тағайындалды. Застава Украина, Белоруссия және Прибалтика аумағын азат еткен Кеңес әскерлерінің тылдарын қорғады. Кіші лейтенант Кирдищев Рудница және Пустолувка (өлердей жараланған жер) деревняларының ауданында шайқасты шебер жүргізді. Вильнюсте мемориалдық зиратта жерленген. Қазіргі уақытта Г.Ф. Кирдищевтің күлі Антакальнистегі Ұлы Отан соғысының кеңестік жауынгерлеріне арналған естелік мемориалды ансамбльдің бауырлас зиратында жерленген. РСФСР Министрлер Кеңесінің 1975 жылғы 15 мамырдағы № 319-20 Қаулысы негізінде КСРО Министрлер Кеңесі жанындағы МҚК Қызыл Тулы Тынық мұхиты шекаралық округінің Ленин және Александр Невский ордендері 60-шы Виленск, Курильск шекаралық отрядының «Налычево» шекаралық заставасына (қазір — Ресей ФҚҚ жағалау күзетінің Солтүстік-Шығыс шекара басқармасының құрамында) Кеңес Одағының Батыры кіші лейтенант Г.Ф.Кирдищевтің есімі берілді. Біруақытта Г.Ф. Кирдищевтің есімі осы шекара заставасының жеке құрамының тізіміне мәңгілікке енгізілді, ал заставада оның мүсіні орнатылды.

Петропавл-Камчатский (Ресей) қаласында оның есімімен көше аталған, 2008 жылдың 26 мамырында Кирдищевтің есімі осы қаланың № 28 мектебіне берілді. Ұлы Отан соғысы тарихының Белорус мұражайының батырлар залында Батырдың есімі мәрмәр тақтасында жазылған.

Ақкөл қаласының көшелерінің бірі, сондай-ақ мәдениет және демалыс саябағы, оның есімімен атанған. Қаланың орталық алаңында оның есімі мәңгілік оттың жанында мәрмәр тақтасында жазылған.

Оның есімімен Ақкөл ауданы Жалғызқарағай а. орта мектебі аталған, 1990 жылы мектеп ғимаратының алдында бюсті орнатылды, мектеп ішінде мұражайы бар, онда батырдың туғандары оның жеке заттары мен хаттарын 

 

Кеңес Одағының Батыры Г.Ф.Кирдищевке арналған мәрмәр тақта

 

---

Сағадат Қожахметұлы Нұрмағамбетов 1924 жылы 25 мамырда Ақмола облысы, Ақкөл ауданы, Қосым, бүгінгі күндері Еңбек деп аталатын елді мекендедүниеге келген. 1940 жылы № 1 Ақкөл орта мектебінің 7 сыныбын бітірген. Колхозда оқу-үйі меңгерушісі болып жұмыс істеді.1942 жылы 25 тамызда бірінші Түркістан пулемет әскери училищесінің курсанты болып әскери қызметке шақырылды. 1942 жылы мектеп қабырғасынан Қызыл әскер қатарына шақырылып, Түрікменстанға Кушка қаласының пулеметшiлер дайындайтын училищесіне жіберілді. Оқуды аяқтағаннан кейін, 1943 жылдың сәуір айынан бастап Ұлы Отан соғысы майдандарында. 1945 жылдың мамырына дейін пулемет взводының командирі, пулемет ротасының командирі, 5-ші екпінді армиясының 301-ші Донецк ІІ дәрежелі Суворов орденді Берлин атқыштар дивизиясының 1052-ші атқыштар полкінің құрамындағы атқыштар батальонының командирі ретінде соғысты. Өзінің жауынгерлік достары – полктастарымен бірге Кубаньнан Берлинге дейін Соғыс жолдарымен өтті, бірнеше рет ажал ауызынан аман қалып, қан төгіс ұрыстармен бүкіл Украина арқылы өтіп, Запорожск, Херсон, Одесса облыстарын, Молдавия, Белоруссияны азат етуге, Днепрді, Оңтүстік Буга, Днестрді үдетуге, Польша аумағы бойынша шабуылға қатысты. Кутно, Лович, Скорневица қалаларын азат етуге қатысты. Польшадағы Пилица өзеніндегі плацдармды басып алу және үдету кезінде, Висла өзенінің ағысында көрсеткен ерлігі үшін 1945 жылдың 27 ақпанында КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының Жарлығымен жиырма жасында Сағадат Қожахметұлы жоғары мемлекеттік наградаға – Кеңес Одағының Батыры (№5214 медаль) ие болды. Ол Кюстрин плацдармынан гитлершілдердің қорғанысын бұзуға қатысты, Шпреені өтті, Берлиндегі үкіметтік ғимараттарға шабуыл жасады. Жеңіс күнін Берлинде атқыштар батальонының командирі болып қарсы алды. Сағадат Қожахметұлы өз кітаптарының бірін келесі сөзбен бастағаны кездейсоқ емес: «Отан алдындағы азаматтық және әскери борышымызды лайықты орындау, көптен күткен жеңісті жақындатудан басқа біз үшін үлкен бақыт болмады. Барлығына және бәрі үшін бір жеңіс». Жеңістен кейін батальонның жеке құрамы мемлекеттік маңызы бар маңызды объектілерді күзету бойынша міндеттерді орындады.

Ерлік пен батылдығы үшін Сағадат Нұрмағамбетов 1945 жылдың сәуір айында екінші рет «Алтын Жұлдыз» медаліне ұсынылды. ІІ дәрежелі Суворов орденінің 301-ші атқыштар Сталиндік дивизиясының командирі, полковник В. Антоновпен келісіліп, марапаттау парағына 1052-ші атқыштар полкінің командирі, Кеңес Одағының Батыры, полковник А. Пешков қол қойды.Ұсыныстағы аргументтер:

«Кюстриннен батысқа қарай жаудың мықты қорғанысының бұзу кезінде, 1945 жылдың 14 сәуірінде майор Нұрмағамбетовтың шебер қолбасшылығы астындағы батальон басты бағытта әрекет ете отырып, немістердің қорғанысын бұзып, траншеяның бес желісін алды, танктер мен полктің басқа да батальондарын іске қосуға мүмкіндік берді.Батылдық пен іскерлікті көрсете отырып, Гузов қаласының шығыс шетіндегі шайқастың одан әрі сәтті өтуін дамытып, көше ұрыстарын байлап, үш сағат ішінде қаланың солтүстік-шығыс шетін басып алды, сондай-ақ, батальон 200 гитлершілдерді, 18 от нүктелерін, сегіз тірек пунктерін жойып, 69 жау солдаттры мен офицерлеін тұтқынға алды. 1945 жылдың 24 сәуірінде майор Нұрмағамбетовтың батальоны қарсыластың табанды қарсылығын сындырып, Берлин қаласына басып кірді. Батальонды шебер басқара отырып, фаустниктер мен автоматшылардың үлкен топтарымен қиын көше ұрыстарында 450-ден астамын жойып, 1 560 гитлершілдерді тұтқынға алып, тоғыз тірек пункттерін жойды.Бұл шайқаста майор Нұрмағамбетов жараланды. Екінші «Алтын Жұлдыз» медалімен марапаттауға лайық.

         Екінші «Алтын Жұлдыз» медалін майор Нұрмағамбетов алған жоқ. Сағадат Қожахметұлы Ұлы Отан соғысы шайқастарында әскери тәжірибе алып, өз өмірін қиын да құрметті Отан қорғаушысы мамандығына арнады.

         1946 жылдың маусымынан 1949 жылдың қарашасына дейін М.И.Фрунзе атындағы Әскери академияда оқыды.Оны аяқтағаннан кейін түрлі штабтық және командалық лауазымдарда қызмет атқарды: Түркістан әскери округі штабының жедел басқармасының аға офицері, мотоатқыштар полкінің командирі, мотоатқыштар дивизиясы штабының бастығы, Қазақ КСР Азаматтық қорғаныс штабының бастығы, қайтадан Орта Азия әскери округі қолбасшысының орынбасары, Оңтүстiк топ әскерлерi қолбасшысының бiрiншi орынбасары (Венгрия). Осы кезеңде екі рет КСРО Қарулы Күштерi Бас штабының академиясындағы курстарда білім алды.
Кеңес Армиясында оған «генерал-майор» (1964) және «генерал-лейтенант» (1972) әскери атағы берілді.

Ал 1989 жылы, округ таратылғаннан кейін, Қазақ КСР соғыс және еңбек ардагерлерi кеңесiнiң төрағасы, сондай-ақ Қазақ КСР Жоғарғы кеңесiндегi ардагерлер мен Қарулы Күштер мүгедектерi iстерi комитетi төрағасы қызметтерiн атқарды. 1991 жылдың қазан айында Қазақстан Республикасы Президентiнiң жарлығымен Мемлекеттiк Қорғаныс комитетiнiң төрағасы, ал 1992 жылғы мамырда Қорғаныс министрi болып тағайындалды. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде оған генерал-полковник (1992) және армия генералы (5 мамыр 1993 ж.) әскери атағы берілді. Сағадат Қожахметұлы Қорғаныс министрлігін, қазақстандық армияның тағдыры шешілетін кезеңде, өзін дарынды әскери стратег, жоғары мемлекеттік деңгейдегі ұйымдастырушы, әскери басшы және дипломат ретінде көрсете отырып, тарихымыздың күрделі, қауырт кезеңінде басқарды. Дарынды қолбасшы ретінде Сағадат Қожахметұлы тек Отанымызда ғана емес, одан тыс жерлерде де үлкен беделге ие болды. Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрі қызметін атқара отырып, елдің қорғаныс қабілетін нығайтуға барлық күш-жігерін жұмсап, қазақ халқының әскери жылнамасына жарқын беттер жазып берді. Жоғары дәрежелі жетекшінің кәсіпқойлығы, ойластырылған шешім қабылдай білуі үшін Сағадат Қожахметұлына «армия генералы» жоғары әскери атағы берілді. Ол Қазақстанның осы жоғары әскери атаққа ие болған алғашқы офицері. Оның есімі Егемен Қазақстан Қарулы Күштерінің тарихында алтын әріптермен жазылған. Отан Тәуелсіз Қазақстан Қарулы Күштерінің құрылысындағы Сағадат Қожахметұлының жеке үлесін жоғары бағалап, мемлекет тарихындағы тұңғыш «Халық Қаһарманы» атағымен марапаттады.

1994 жылдың 23 мамырында Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен Сағадат Нұрмағамбетовке Халық Қаһарманы атағы мен №1 «Алтын Жұлдыз» табыс етiлдi. 1995 жылғы қарашада армия генералы атағымен отставкаға шығып, Республика Президентiнiң кеңесшiсi болды. 1971 – 1994 жылдары Қазақстанның Жоғарғы Кеңесiне бiрнеше мәрте депутат болып сайланды.

С.Қ.Нұрмағамбетов лейтенант, пулемет взводы командирінен армия генералы надейінгіжолдарданөтті. Өзінің бай өмірлік тәжірибесі мен білімін игі іске арнады – біздің Тәуелсіз Қазақстан Республикасы армиясының жас кадрларын оқыту және тәрбиелеу, әскери қызметтің беделін нығайту. Болашақ Отан қорғаушыларды оқытатын Кадет корпусын және оның аты берілген Республикалық «Жас Ұлан» мектебін құруға қатысты. 1999 жылы генерал Нұрмағамбетовтың есімімен,мемлекеттік және шет тілдерін, әскери пәндерді тереңдетіп оқыту, сондай-ақ дене шынықтыру дайындығын күшейту үшін құрылған, Астанадағы «Жас ұлан» республикалық мектебі аталды. С.Қ.Нұрмағамбетов - Кеңес Одағының Батыры, №1 «Халық Қаһарманы» Алтын Жұлдызының кавалері, «Ленин», «Октябрь Революциясы», «Қызыл Ту», екі рет – І – ІІ дәрежелі «Отан соғысы», «Қызыл Жұлдыз», екі рет – «Еңбек Қызыл Ту» ордендерімен, «Қарулы Күштерде Отанға қызмет еткені үшін» орденімен, Ресей, Украинаның«Достық» ордендерімен және көптеген медальдармен марапатталған.

Ақкөл ауданының тумасы Сағадат Қожахметұлы нағыз Отан патриоты болды. Оны бүкіл әлем танып, құрметтеді, бірақ ол әрқашан өзінің кіші отанына – Еңбек ауылы мен Ақкөл қаласына берілген болатын. С.Қ.Нұрмағамбетов-Ақмола облысының, Ақкөл ауданының, Алматы, Донецк қалаларының №1 Құрметті азаматы.

Ақкөл қаласының орталық көшесі 1999 жылдан бастап оның есімімен аталады, онда 2016 жылы қола бюсті, ол оқыған № 1 мектеп ғимаратына мемориалды тақта орнатылды.

Кеңес Одағының Батыры С.К.Нұрмағамбетовка арналған мәрмәр тақта